Cando o pasado está máis presente do que semella

Recentemente comecei a organizar unha pequena biblioteca abandonada composta por unhas tres ou catro librarías cheas de exemplares de todo tipo. Iso si, todos son antigos, sendo que os máis novos foron publicados arredor dos 70. E preguntaraste: que ten que ver isto con Telegram e cos dereitos da muller? Moito máis do que te esperas.

A miúdo escóitanse queixas sobre a suposta ignorancia das novas xeracións. Dise que tendo unha computadora en cada casa e un móbil en cada man, é case un pecado que se afundan na incultura e non traten de adquirir un maior coñecemento que esas xeracións educadas baixo a tutela da ditadura. Hai quen asegura que a desidia é o problema. Que prefiren seguir a influencers vacuos e non a pensadores con opinións reflexionadas. Mais é de verdade un tema de falta de vontade?

É certo, hoxe en día existe unha extensa cantidade de información, porén o acceso e o manexo da mesma non son habilidades que se estean ensinando, e por tanto, a rapazada descoñece como enfrontarse a ese océano que chamamos Internet. A falta de experiencia neste ámbito non é culpa da mocidade senón que é responsabilidade daqueles que esqueceron transmitirlla. Sexamos claros, entregarlles un aparello electrónico sen maior explicación é como ensinarlles a ler coa Cartilla del Niño Español.

Cando atopei este exemplar entre outros moitos libros escritos por membros da Falange non puiden máis que sentir compaixón por todas eses cativos do pasado aos que un día lle entregaron estes cadernos sen maior explicación ca de aprender a ler.

Nas últimas xornadas moitos comentamos a posible desaparición de Telegram en España. A orde de suspensión non chegou a ser final por considerarse unha decisión “excesiva e non proporcional” segundo dixo o xuíz da Audiencia Nacional, mais pódese albiscar que os tres medios de masa que puxeron a denuncia (Mediaset, Atresmedia e Movistar Plus), non faltándolles público de sobra, sentíronse ameazados en particular por esta aplicación de mensaxería. Se iso se debe á privacidade que lle ofrece esta empresa aos seus usuarios, non se sabe.

Pola súa banda, eles aseguran que o motivo da denuncia é o “presunto uso non autorizado de contido audiovisual sometido a dereitos de autor”. A escusa a min non me convence, o que si me queda claro é que non parece importarlles que os usuarios doutras aplicacións de mensaxería fagan o mesmo. Coincide tamén co feito de que WhatsApp acaba de facer obrigatoria esta mesma semana a copia das túas conversas. É dicir, unha modificación que se traduce nunha gran perda de privacidade para os seus usuarios. Se tiñas desactivada a opción de facer unha “back up” porque non che agradaba ceder os teus datos con tanta lixeireza, que saibas, WhatsApp activouna sen que ti te decatases. Non só iso, se non que a subida ao servidor de dita información se fará sen cifrar.

A historia non remata aí, Instagram tamén está a realizar esta tempada pequenos e “insignificantes cambios”. Baixo o pretexto de ofrecer control, o 9 de febreiro a compañía informou de que esta aplicación terá como opción predeterminada a restrición de contido político e social, facendo que moita xente que non estea ao tanto se vexa pouco a pouco cada vez máis desinformada neses temas que nos competen a todos.

Este método de control de información semella aquel empregado nunha revista poeirenta que atopei na biblioteca abandonada. Polo 1968, publicouse unha colección de libretos chamada Temas Españoles. Entre eles atopábanse uns titulados Los derechos de la mujer escrito por Rosario Sainz Jackson. A priori unha debería estar contenta de que antes dos 70 houbese xa tal preocupación como para que a editorial Publicaciones Españolas, dependente do Ministerio de Información e Turismo, imprimise tantos exemplares sobre un tema que aínda a día de hoxe é delicado. Se cadra algún lector espelido xa se decatou do acontecido. A pesares de que a temática era prometedora, o que me atopei no interior non o foi tanto. Trátase dun texto que se ben exhibe certos avances en tema xurídico, tamén trata de disuadir a aquelas mulleres que puidesen ter algún xerme feminista ofrecendo a seguinte conclusión:

Así, pues, hemos visto que realmente en Derechi Político y de Trabajo poco o nada queda por conseguir, puesto que nuestras leyes son hoy de las más avanzadas en este sentido. Se consiguió la igualdad de salario, que como vimos en países considerados el reino de la mujer, aún no lo disfrutan. Se consiguió la carrera judicial y la diplomática; sólo faltan los Cuerpos Auxiliares de la Policía y de las Armas, pero ellos, si un día se considera necesario, vendrá sin violencias.

Dado que no mesmo documento se recolle “a obrigación da muller a obedecer e a seguir ao marido onde queira que fixe a súa residencia” non podo máis pensar que esta libreto constitúe unha peza de propaganda elaborada coa intención de controlar o movemento feminista que por aquela época se estaba a organizar con certo éxito.

Volvendo ao presente, temos un exemplo similar. Varios países occidentais están considerando expulsar da súa internet a aplicación de vídeos TikTok. Neste caso alegan que a súa propiedade cae baixo o poder dunha ditadura e que por tanto o seu contido non é seguro. Outros, con todo, observaron que precisamente esta rede social de masas é a única que non censura aquel contido que expón o xenocidio palestino. Moitos creadores de contido teñen ben sabido que, na meirande parte das plataformas, se empregan o hashtag #freepalestine teñen menores posibilidades de ser visualizados.

Do mesmo xeito, se un intenta compartir en Facebook artigos procedentes de páxinas web de prensa críticas con certas nacións imperialistas como é o caso de Strategic Culture Foundation, vese bloqueado obtendo a cambio un simple mensaxe de erro estándar. Con isto non digo que eu estea de acordo coa maioría do que esta páxina proclama, pero tampouco o estou con outros moitos xornais e non por elo se deixan de promover. O que me parece curioso é que non se dea explicación ningunha, que simplemente se restrinxa, pois faime preguntar que outras cousas deixamos de ver nas redes sociais de Meta porque simplemente nos atopamos cun “erro do sistema”. Día tras día ofrécennos fake news por un tubo, e lonxe de ser despistes son anuncios polos cales Facebook cobra os seus honorarios. Por que non os revisa antes? Ou é que si o fai?

É fácil caer nun pozo de impotencia ao non saber que facer ante estas invasións de privacidade, ante a censura dos nosos discursos e liberdades ou ante o recorte sibilino do noso horizonte cultural. Mais existen numerosas alternativas coas que ampliar a nosa visión que non dependen doutra cousa que non sexa a nosa ansia por saber.

Podemos optar por medios de comunicación independentes que sobrevivan unicamente co aporte voluntario dos seus lectores. Se non pagas pola información que consumes, o máis seguro é que a túa atención sexa o produto.

Tamén conseguimos unha información menos adulterada cando empregamos espazos virtuais alternativos do tipo do Fediverso. Neste ligazón podes atopar o acceso a un artigo no que falo sobre elo con maior detalle.

E non se trata só do consumo de noticias, tamén a cultura á que nos decidimos expoñer ten un gran peso en como alimentamos as nosas mentes. Así pois, é aconsellable decantarse polo cine indie e apoiar aquelas producións que foxen de narrativas trilladas. Se preferimos manternos na comunicación escrita, podemos escoller libros e autores polo moito que nos fan reflexionar e non tanto polo rápido que pasamos as follas. Evitar as grandes librarías e en especial hipermercados, facilítanos o acceso a unha variedade máis ampla de material cultural.

Estas son algunhas das habilidades que deberíamos transmitir á mocidade para que non se deixen levar por influencers consumistas ou polos discurso das extremas dereitas. Sería unha pena darse por vencidos sendo que hai tanto que podemos facer.